بررسی تخلّص در غزل های نظیره وار دورۀ بازگشت ادبی

 تخلّص در غزل، ذکر نام شعری شاعر، در پایان غزل است که بعد از دوره مغول رواج یافت، گرچه پیش از آن نیز، بعضی از شاعران، تخلّص خود را در غزل ذکر می‌کردند. شاعران دوره بازگشت در سرودن غزل، از سعدی و حافظ پیروی می‌کردند و می‌خواستند در هر مورد، روش استادان خود را کاملاً تقلید کنند؛ از این رو، در ذکر تخلّص غزل نیز، از این دو استاد غزل پیروی می‌کردند. معمولاً تخلّص در آخرین بیت غزل ذکر می‌شود؛ ‌اما گاه غزلسرایان، به دلایلی، از جمله مدح و نیز آوردن تمثیل،‌ تخلّص را در بیت ماقبل آخر ذکر کرده‌اند. بندرت شاعران بنا به دلایلی چون ناتمام ماندن غزل و نیز به سبب آن که نخواسته‌اند نام شعری خود را در کنار نام ممدوح بیاورند، ‌تخلّص خود را ذکر نکرده‌اند و اغلب ضمیر «من» را جایگزین تخلّص خود ساخته‌اند. در این مقاله، ‌همچنین به زاویه دید در تخلّص، ایهام در تخلّص، صفت های تخلّص و مضامینی که در کنار تخلّص می‌آید، پرداخته می‌شود. علاوه بر این در این مقاله، تخلّص در غزل های نظیره وار دوره بازگشت با تخلّص در غزل سعدی و حافظ مقایسه می‌گردد تا جنبه‌های خاص کاربرد تخلّص در غزل این دو استاد غزلپرداز مشخص شود و میزان تقلید نظیره سرایان در کاربرد تخلّص روشن گردد.